Về bài thơ Trường Sa Hành của Tô Thùy Yên

Hơn ba mươi năm trước, một lần lang thang ở cửa Thuận An, chợt nghe Nhật Trường nỉ non hát bài “Chiều trên Phá Tam Giang” (cũng là sáng tác của ông với tên thật là Trần Thiện Thanh) từ máy cassette. Sau đó tôi mới biết ca khúc ấy được phổ từ bài thơ cùng tên của Tô Thùy Yên. Tìm đọc nguyên tác bài thơ, mới thấy rằng, chỉ có tình yêu là cái chất say mê sưc nhớ không chỉ ở tuổi thanh xuân mà xuyên suốt cả cuộc đời: “Chiều trên Phá Tam Giang/ Anh sực nhớ em/ Nhớ bất tận…”, và rồi dẫu bất kỳ hoàn cảnh nào thì “Ôi tình yêu, bằng chứng huy hoàng của thất bại !” như là câu kết bài thơ và cũng là lời khẳng định về tình ái.

Sau này có duyên, tôi lại bắt gặp bài thơ nói về thân phận của những người lính giữ đảo mà chính tác giả cũng là người lính vâng mệnh Tổ Quốc ra trấn giữ. Được biết, bài thơ ra đời vào tháng 3 năm 1974, tức là chưa đầy hai tháng Hoàng Sa đã bị giặc Trung Quốc ngang nhiên xâm chiếm, máu của các con dân ưu tú Đất Việt đã đổ để bảo vệ chủ quyền và 74 người đã bỏ mình vì nước. Kể từ đó cho đến nay, nói về “biển đảo”, có lẽ chưa có bài thơ nào đạt cả giá trị lịch sử và cả giá trị văn chương như bài thơ Trường Sa Hành của Tô Thùy Yên.

Nhân kỷ niệm 40 năm Hải chiến Hoàng Sa, mong được đọc lại bài thơ như là hồi ức của trang sử bi thương:


TRƯỜNG SA HÀNH
Tô Thùy Yên

Toujours il y eut cette clameur,
Toujours il y eut cette fureur...
(Saint John Perse)

Trường Sa! Trường Sa! Đảo chuếnh choáng!
Thăm thẳm sầu vây trắng bốn bề
Lính thú mươi người lạ sóng nước
Đêm nằm còn tưởng đảo trôi đi

Mùa Đông Bắc, gió miên man thổi
Khiến cả lòng ta cũng rách tưa
Ta hỏi han, hề, Hiu Quạnh Lớn
Mà Hiu Quạnh Lớn vẫn làm ngơ

Đảo hoang, vắng cả hồn ma quỉ
Thảo mộc thời nguyên thủy lạ tên
Mỗi ngày mỗi đắp xanh rờn lạnh
Lên xác thân người mãi đứng yên

Bốn trăm hải lý nhớ không tới
Ta khóc cười như tự bạo hành
Dập giận, vác khòm lưng nhẫn nhục
Đường thân thế lỡ, cố đi nhanh

Sóng thiên cổ khóc, biển tang chế
Hữu hạn nào không tủi nhỏ nhoi?
Tiếc ta chẳng được bao nhiêu lệ
Nên tưởng trùng dương khóc trắng trời

Mùa gió xoay chiều, gió khốc liệt
Bãi Đông lở mất, bãi Tây bồi
Đám cây bật gốc chờ tan xác
Có hối ra đời chẳng chọn nơi?

Trong làn nước vịnh xanh lơ mộng
Những cụm rong óng ả bập bềnh
Như những tầng buồn lay động mãi
Dưới hồn ta tịch mịch long lanh

Mặt trời chiều rã rưng rưng biển
Vầng khói chim đen thảng thốt quần
Kinh động đất trời như cháy đảo...
Ta nghe chừng phỏng khắp châu thân

Ta ngồi bên đống lửa man rợ
Hong tóc râu, chờ chín miếng mồi
Nghe cây dừa ngất gió trùng điệp
Suốt kiếp đau dài nỗi tả tơi

Chú em hãy hát, hát thật lớn
Những điệu vui, bất kể điệu nào
Cho ấm bữa cơm chiều viễn xứ
Cho mái đầu ta chớ cúi sâu

Ai hét trong lòng ta mỗi lúc
Như người bị bức tử canh khuya
Xé toang từng mảng đời tê điếng
Mà gửi cùng mây, đỏ thảm thê

Ta nói với từng tinh tú một
Hằng đêm, tất cả chuyện trong lòng
Bãi lân tinh thức âm u sáng
Ta thấy đầu ta cũng sáng trưng

Đất liền, ta gọi, nghe ta không?
Đập hoảng Vô Biên, tín hiệu trùng
Mở, mở giùm ta khoảng cách đặc
Con chim động giấc gào cô đơn

Ngày. Ngày trắng chói chang như giũa
Ánh sáng vang lừng điệu múa điên
Mái tóc sầu nung từng sợi đỏ
Kêu dòn như tiếng nứt hoa niên

Ôi lũ cây gầy ven bãi sụp
Rễ bung còn gượng cuộc tồn sinh
Gắng tươi cho đến ngày trôi ngã
Hay đến ngày bờ tái tạo xanh

San hô mọc tủa thêm cành nhánh
Những nỗi niềm kia cũng mãn khai
Thời gian kết đá mốc u tịch
Ta lấy làm bia tưởng niệm Người.
T.T.Y.
(3-1974)


Phan Thanh Minh K9 (sưu tầm)